“Đất mẹ nghìn năm tự xé mình ra
Cho ta biển, cho ta trời, cho ta ngàn vạn đảo”…
Hai câu thơ âm vang hào hùng của nhà thơ Trần Anh Trang trong bài “Tượng Bác Hồ trên đảo Cô Tô” như một lời khẳng định đanh thép về chủ quyền lãnh thổ Việt Nam. Mỗi tấc đất, tấc trời, tấc biển đều là máu, là thịt của mẹ sinh ra. Hà Nội cách Cô Tô 260km với 8 giờ hành trình từ sáng sớm bằng ô tô là đã có thể đứng dưới chân bức Tượng đài Bác Hồ tạc bằng đá granit giữa biển trời địa đầu Tổ quốc. Bác đứng đó uy nghiêm, lưng tựa núi, gương mặt hướng ra Biển Đông bao la, tay phải giơ cao vẫy chào như chở che cho vùng đất và biển trời nơi đây.
Lịch sử ghi lại rằng từ năm 1832, Nguyễn Công Trứ với cương vị Tổng đốc Hải An (Hải Dương, An Quảng) đã xin triều đình cho thành lập làng xã, cắt cử người cai quản. Làng đầu tiên được Nguyễn Công Trứ đặt tên là làng Hướng Hóa. Lập đồn Hướng Hóa canh phòng giặc biển. Ngày nay, Cô Tô là một huyện đảo thuộc tỉnh Quảng Ninh, một quần đảo khoảng 50 đảo lớn nhỏ, với 1.500 hộ dân gần 6.000 nhân khẩu, giữ vị trí chiến lược trong vùng biển Đông Bắc của Tổ quốc. Đứng giữa khuôn viên diện tích rộng tới 62.500m2 với các hạng mục tượng đài, đền thờ, nhà lưu niệm, ao cá, hệ thống hồ điều hòa…, mà không thôi nhớ về Người.
Ngày 9/5/1961, lần đầu đến Cô Tô, Bác Hồ đã đi thăm đồng muối, bới khoai cùng nông dân trên ruộng, thăm hỏi gia đình thuyền chài. Bà con các dân tộc trên đảo quây quần quanh Người cảm động chuyện mà không nói được nên lời. Người nói: “Thủ đô Hà Nội tuy xa các đảo, nhưng Đảng và Chính phủ luôn quan tâm đến đồng bào các đảo và mong đồng bào đoàn kết cố gắng tiến bộ”. Yêu kính Bác, chính quyền và người dân nơi đây đã xin dựng tượng Người để ngày ngày được ở bên Người. Lúc đầu tượng Bác được dựng bán thân bằng chất liệu thạch cao, tay phải giơ lên vẫy chào như hình ảnh Người tươi cười vẫy chào nhân dân khi tới thăm đảo. Đây là bức tượng đài đầu tiên và duy nhất được Bác Hồ cho phép dựng lúc Người còn sống. Ông Nguyễn Đức Lựu một trong ba người làm bức tượng đó đang sống ở Thành phố Hạ Long kể rằng, Bác Hồ đã vỗ vai Chủ tịch tỉnh bấy giờ là ông Hoàng Chính và nói vui rằng: “Chú giấu tôi ở đảo Cô Tô phải không?” khi ông Chính về Hà Nội thăm Bác.
Bức tượng bán thân ấy vào đầu năm 1976 được dựng lại bằng tượng toàn thân đúc bê tông cốt thép, do nhà điêu khắc Nguyễn Văn Quế sáng tác. Vượt biển bằng tàu gỗ chạy chậm, sóng xô chao đảo mới đặt chân đến đảo. Cô Tô nghèo và hoang vu. Ngoài trồng lúa, hoa màu, làm muối, đánh bắt hải sản nhỏ lẻ, đã có dự án nuôi trai lấy ngọc. Đến năm 1996, kỷ niệm lần thứ 106 Ngày Sinh nhật Bác, bức tượng bê tông cốt thép đó được tạc lại nguyên mẫu bằng đá granit.
Hôm nay, vùng đảo Cô Tô đang dần được nối liền nhờ những chuyến tàu thủy cao tốc, tấp nập suốt ngày đêm, nhờ điện thoại di động cùng Internet, và không phải ai cũng biết Cô Tô là hòn đảo phủ sóng Wifi đầu tiên của tỉnh Quảng Ninh và cả nước. Năm 1994, Cô Tô thành lập huyện đảo sau khi tách khỏi huyện Vân Đồn và từ đấy đến nay được Đảng, Nhà nước đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cùng với việc ban hành nhiều cơ chế chính sách nhằm khuyến khích nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho cán bộ, chiến sỹ và nhân dân các dân tộc trên huyện đảo. Vào chiều ngày 16/10/2013, dòng điện lưới quốc gia vượt gần 60km qua các đảo đá và biển cả mênh mông chính thức thắp sáng huyện đảo tiền tiêu của Tổ quốc.
Đã một thời Cô Tô nuôi trai ngọc và khai thác hải sản nhưng giờ nó chỉ còn phục vụ tại chỗ cho khách du lịch mà thôi. Lượng khách du lịch ra Cô Tô mỗi năm một tăng, nhiều ngư dân bỏ lưới, nông dân rời ruộng, chính thức trở thành người làm du lịch và ngành này ở Cô Tô bắt đầu khởi sắc.
Trạm Hải đăng Cô Tô là một điểm tham quan lý tưởng cho du khách để có thể ngắm nhìn toàn bộ đảo Cô Tô xinh đẹp từ trên cao. Cô Tô có nhiều bãi biển đẹp. Bãi Bác Hồ được nhiều người biết đến nhất do gần khu dân cư. Bãi biển dài và sạch sẽ, nhà cửa sầm uất, có chợ, chuỗi cửa hàng, quán xá. Bên bờ biển là một rừng thông xanh mát. Có con đường lát gạch đỏ dài khoảng 2km chạy men theo bờ cát. Người ta gọi đó là “Đường Tình yêu”. Con đường rất thơ mộng, du khách có thể vừa đi dạo vừa nghe sóng vỗ cùng tiếng rì rào của hàng phi lao hai bên đường. Hoặc cặp đôi trên xe đạp đôi thong dong lướt. Nhưng đẹp và hoang sơ nhất trên đảo Cô Tô lớn là bãi Vàn Chải và bãi Hồng Vàn. Bãi Vàn Chải nằm ở phía tây đảo với bờ biển uốn cong bãi cát mịn trắng tinh. Sóng vừa đủ lớn để cho ta nô đùa thư giãn. Bãi Hồng Vàn lại mang vẻ đẹp khác với chiều dài 2km nằm ở phía đông đảo, hầu như không có tàu thuyền neo đậu, nước lặng êm ả lăn tăn như nước mặt hồ bởi có đảo Thanh Lân trải dài nằm chắn gió từ ngoài biển thổi vào. Bờ biển hoang sơ nước biển xanh và trong vắt nhìn thấu cát đáy. Có một hiện tượng vô cùng thú vị mà chỉ độc nhất ở bãi biển này có được là đến buổi chiều tối thì những con sóng đột nhiên chuyển sang màu hồng. Du khách sẽ cảm thấy thích thú khi được đi chân trần trên cát, để những làn gió biển nhẹ nhàng lùa vào mái tóc trên đầu, và để những làn sóng lăn tăn vỗ về dưới chân tựa như bàn chân.
Cầu Mỵ, không phải là chiếc cầu mang tên Mỵ, mà là toàn bộ khu vực rộng đá chồi có hình dạng giống hình đuôi chuột hướng ra biển nằm phía nam đảo Cô Tô lớn với hệ thống đá trầm tích được bào mòn qua hàng vạn năm bởi nước biển tạo sinh. Các lớp đá nhấp nhô ẩn hiện trong các lớp sóng biển xanh như nhuộm phẩm. Đá xếp tầng tầng mang nhiều hình thù kỳ thú và màu sắc biến ảo dưới nắng trời tựa kính vạn hoa khiến cả khu vực lung linh như một bức tranh sống động về quá trình kiến tạo của thiên nhiên. Đây là điểm có cảnh quan kỳ vĩ nhất. Từ một điểm cao xa ngoài bãi đá ta có thể ngắm nhìn toàn cảnh quan khu vực Cầu Mỵ này và liên tưởng như đang ở bên bờ Địa Trung Hải nếu ai đã tới đó hoặc xem phim trên màn ảnh nhỏ.
Cô Tô là vùng biển đảo giàu tiềm năng để phát triển du lịch với môi trường trong lành, con người thân thiện, những bãi biển đẹp chạy dài lút tầm mắt và còn nguyên vẻ hoang sơ cùng nhiều loài hải sản quý hiếm. Về định hướng thì Cô Tô được xác định phát triển thành khu du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, biển đảo cấp quốc gia gắn với khu du lịch sinh thái biển đảo cao cấp Vân Đồn, đưa Cô Tô trở thành một trọng điểm du lịch trong quần thể du lịch Cát Bà – Hạ Long – Vân Đồn – Cô Tô – Móng Cái – Trà Cổ với đa dạng các loại hình du lịch, thể thao và vui chơi giải trí cả trên biển và trên đảo. Tàu thủy cao tốc đưa khách từ đất liền đến với đảo. Hơn trăm ô tô điện sẵn sàng đưa du khách về khách sạn và đến từng bãi biển.
Mùa xuân đã về trên đảo Cô Tô. Nắng gió reo vui nơi hòn đảo địa đầu Tổ quốc, những con thuyền vượt trùng dương ra khơi, nghe thấy bình yên ở trong tim khi hướng về Cô Tô:
Sau một ngày đường biển xa xôi…
Giữa trùng khơi lại được gặp Người
Nơi ngút mắt chỉ có trời với nước
Tưởng bồn chồn cả cánh hải âu…
(Trần Anh Trang)
Phương Nhung